Αλλάζοντας μυαλά, Ένα κάθε φορά του Χάουαρντ Ζιν

Ο Χάουαρντ Ζιν, στο άρθρο αυτό που γράφτηκε το 2005 λίγες μέρες μετά από την έναρξη της δεύτερης θητείας του George Bush, μιλάει για την επιρροή των κοινωνικών κινημάτων στο σχηματισμό και στη μεταβολή της κοινής γνώμης. Περιλαμβάνοντας διάφορα ιστορικά παραδείγματα δείχνει ότι τα κοινωνικά κινήματα είναι ικανά να μετατρέψουν την κοινή γνώμη προσφέροντας τις κατάλληλες πληροφορίες. Η επιτυχία μιας τέτοιας προσπάθειας δεν είναι πάντοτε σίγουρη αλλά τις περισσότερες φορές τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά και ελπιδοφόρα.



Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο την επόμενη μέρα της έναρξης της δεύτερης θητείας του George Bush. Τη μέρα αυτή το πρωτοσέλιδο των New York Times έγραφε “O Bush ξεκινά τη δεύτερη θητεία του λέγοντας ότι Το κάλεσμα της εποχής μας είναι η διάδοση της ελευθερίας στον κόσμο”. Δύο μέρες νωρίτερα στην ίδια εφημερίδα υπήρχε η φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού στο Ιράκ, να κλαίει καλυμμένο με αίμα. Η λεζάντα έλεγε “ένα κοριτσάκι στο Ιράκ ούρλιαζε και έκλαιγε μετά το θάνατο των γονιών της από Αμερικανούς στρατιώτες. Η οικογένεια βρισκόταν στο αμάξι τους και δεν σταμάτησε για έλεγχο. Η στρατιωτική αστυνομία ερευνά την υπόθεση”. Σήμερα στην ίδια εφημερίδα υπάρχει μία φωτογραφία νεαρών ανθρώπων να χειροκροτούν τον πρόεδρο Bush. Οι άνθρωποι αυτοί δεν διαφέρουν πολύ από αυτούς που εικονίζονται σε μία άλλη φωτογραφία, οι οποίοι διαδήλωναν εναντίον της πολιτικής του Bush στο Ιράκ. Πραγματικά αμφιβάλλω αν οι νέοι που χειροκροτούσαν τον Bush είχαν δει τη φωτογραφία του κοριτσιού. Και ακόμα και αν την είχαν δει αμφιβάλλω αν θα την σκεφτόταν όταν άκουγαν τον Bush να μιλάει για τη διάδοση της ελευθερίας και της δημοκρατίας.

Η αμφιβολία αυτή με οδηγεί σε ένα μεγαλύτερο ερώτημα. Τι ακριβώς χρειάζεται για να μεταβληθεί το κοινωνικό συνειδητό. Τι δηλαδή χρειάζεται ώστε κάποιος ρατσιστής να μετατραπεί σε οπαδό της φυλετικής ισότητας? Τι χρειάζεται για να αλλάξει γνώμη κάποιος που είναι υπέρ του πολέμου στο Ιράκ? Σε ερωτήσεις σαν και αυτές χρειάζεται οπωσδήποτε να δώσουμε απάντηση διότι είναι γνωστό ότι οι κοινωνική αλλαγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αλλαγή του κοινωνικού συνειδητού.

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα δε χρειάζεται να κάνουμε κάποιο πολύπλοκο ψυχολογικό πείραμα. Αρκεί να κοιτάξουμε λίγο μέσα μας και να συζητήσουμε με τους φίλους μας. Θα ανακαλύψουμε τότε πως κανένας δε γεννιέται έχοντας κριτική σκέψη απέναντι στο κοινωνικό περιβάλλον. Υπάρχουν κάποιες στιγμές ή περίοδοι στη ζωή μας, όπου συγκεκριμένα γεγονότα μας κάνουν εντύπωση και μας κάνουν να αμφισβητήσουμε τις απόψεις που έχουμε, οι οποίες έχουν ενσωματωθεί στη σκέψη μας από την οικογένεια, τη σχολική παιδεία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Η παραπάνω διαπίστωση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έχουμε την ευθύνη να εστιάσουμε την προσοχή των ανθρώπων σε πληροφορίες που δεν τους είναι εύκολα προσβάσιμες, και οι οποίες ενδεχομένως να τους κάνουν να ξανασκεφτούν κάποια πράγματα.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε. Η απάντηση είναι προφανής και συνάμα βαθυστόχαστη. Όπως θα έλεγε το Βουδιστικό Μάντρα “Ψάξε για την αλήθεια στο σημείο που βρίσκεσαι.”

Αν σκεφτούμε τους ανθρώπους που ζητωκραύγαζαν τον George Bush μπορούμε να πούμε ότι κάποιοι από αυτούς δεν θα άλλαζαν άποψη βλέποντας τη φωτογραφία του μικρού κοριτσιού. Θα έβρισκαν διάφορες δικαιολογίες. Πιθανώς θα έλεγαν ότι το συμβάν ήταν απλώς ένα ατύχημα ή πως ήταν μία μεμονωμένη πράξη κάποιων στρατιωτών ή ακόμη πως ήταν ένα δυσάρεστο γεγονός στην προσπάθεια απελευθέρωσης του Ιρακινού λαού.

Στις ΗΠΑ υπάρχει ένας σκληρός πυρήνας ανθρώπων οι οποίοι πάντα θα πιστεύουν ότι η αμερικάνικη κυβέρνηση πράττει πάντοτε σωστά και πάντοτε προσπαθεί να προωθήσει την ελευθερία και τη δημοκρατία. Όποιο γεγονός και να τους παρουσίαζες δεν θα άλλαζαν ποτέ γνώμη. Ο πυρήνας όμως αυτός είναι μειοψηφία. Όπως ακριβώς μειοψηφία είναι και οι άνθρωποι που σθεναρά διαμαρτύρονται κατά του πολέμου.

Ανάμεσα σε αυτές τις δύο μειοψηφίες υπάρχει η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων οι οποίοι έχουν ανατραφεί με την ιδέα ότι το αμερικάνικο κράτος προσπαθεί να προωθήσει το καλό στο κόσμο. Η πλειοψηφία αυτή δύσκολα μπορεί να πιστέψει κάτι διαφορετικό. Είναι όμως ικανή να ξανασκεφτεί αυτές τις ιδέες σε περίπτωση που της παρουσιάσεις μία διαφορετική άποψη την οποία στηρίζεις με συγκεκριμένα επιχειρήματα και γεγονότα. Αυτή άλλωστε είναι και η ιστορία των κοινωνικών κινημάτων.

Για παράδειγμα στις ΗΠΑ υπήρχε ένας σκληρός πυρήνας ανθρώπων που υποστήριζαν το θεσμό της δουλείας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1830 το κίνημα των οπαδών της κατάργησης της δουλείας (Abolitionists) ξεκίνησε. Αρχικά οι Abolitionists αντιμετωπίστηκαν εχθρικά και σε πολλές περιπτώσεις διώχτηκαν βίαια. Φτάνοντας όμως στο τέλος της δεκαετίας του 1850 η κοινή γνώμη είχε αλλάξει άποψη. Τι λοιπόν συνέβη σε αυτά τα τριάντα χρόνια? Οι πραγματικές διαστάσεις και η βαρβαρότητα του φαινομένου της δουλείας παρουσιάστηκαν στην πλειοψηφία των πολιτών κυρίως χάρη στον ηρωισμό και τη δράση των Abolitionists, στις μαρτυρίες των σκλάβων που είχαν δραπετεύσει και στη παρουσία των μαύρων ακτιβιστών όπως οι Frederick Douglass και Harriet Tubman.

Κάτι παρόμοιο συνέβη κατά την διάρκεια του κινήματος για τα δικαιώματα των μαύρων στις Νότιες πολιτείες της Αμερικής. Δράσεις όπως το Montgomery Bus Boycott, οι Freedom Rides και οι διαδηλώσεις είχαν ως αποτέλεσμα να γίνει γνωστή η πολύχρονη ιστορία ταπείνωσης και βαρβαρότητας προς εκατομμύρια ανθρώπους και ευαισθητοποίησαν πολλούς ανθρώπους τόσο στο Νότο όσο και στο Βορρά.

Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος του Βιετνάμ τα δύο τρίτα των Αμερικανών ήταν υπέρ του πολέμου. Μερικά χρόνια αργότερα τα δύο τρίτα ήταν εναντίον του πολέμου. Καθώς λοιπόν κάποιοι έμειναν σταθεροί στην άποψη τους, κάποιοι άλλοι άλλαξαν γνώμη. Οι συνέπειες των βομβαρδισμών παρουσιάστηκαν στο κοινό με διάφορες μορφές όπως για παράδειγμα φωτογραφίες δολοφονημένων μικρών παιδιών και φωτογραφίες ρίψης βομβών Ναπάλμ. Οι φωτογραφίες αυτές έκαναν αδύνατο πλέον να γίνουν πιστευτές οι δηλώσεις του προέδρου Johnson στις οποίες υποστήριζε ότι ο πόλεμος γίνεται για το καλό του λαού του Βιετνάμ και είναι απαραίτητος για να εμποδιστεί η διάδοση του Κομμουνισμού στον κόσμο.

Το ίδιο πράγμα συναίβει και με τον πόλεμο στο Ιράκ. Αρχικά τα 4/5 της Αμερικάνικής κοινής γνώμης ήταν υπέρ του πολέμου. Αυτό ήταν αποτέλεσμα κυρίως των συνεχών δηλώσεων του προέδρου Μπους για την σημασία του πολέμου στην προώθηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας και της σημασίας του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Σήμερα με βάση τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων παρατηρείτε μία μετατόπιση της κοινής γνώμης. Τουλάχιστο το 50% της κοινής γνώμης είναι αντίθετο στο πόλεμο.

Αυτό που συναίβει τα δύο αυτά χρόνια είναι ότι η προσπάθεια κάποιων ανθρώπων έκανε εφικτό να παρουσιαστούν στη κοινή γνώμη οι πραγματικές διαστάσεις του πολέμου. Φάνηκε δηλαδή ότι ο Ιρακινός λαός αντί να υποδέχεται με λουλούδια του Αμερικάνους στρατιώτες αντιστεκόταν σθεναρά στην αμερικάνικη κατοχή. Αυτό έγινε με την παρουσίαση σχετικών φωτογραφιών και τη συγγραφή πολλών σχετικών αναλύσεων.

Είναι υποχρέωση και πρόκληση των εκπαιδευτικών να δώσουν στους μαθητές και φοιτητές τις πληροφορίες εκείνες που δεν γράφονται στα βιβλία και τις οποίες δεν μπορούν να πάρουν από τα ΜΜΕ. Ο οποιοσδήποτε έχει την ευκαιρία να συζητά με τους φίλους, τους γείτονες και τους συναδέλφους του πρέπει να κάνει το ίδιο. Περισσότερο μάλιστα εκείνοι οι οποίοι αρθρογραφούν σε εφημερίδες, περιοδικά και το Ίντερνετ και μπορούν με αυτό τον τρόπο να έχουν πρόσβαση σε μεγαλύτερο κοινό.

Η ιστορία μπορεί να δώσει όλα εκείνα τα παραδείγματα που μπορούν να πείσουν το κόσμο. Συγκεκριμένα η ιστορία των ΗΠΑ έχει να επιδείξει διάφορα παραδείγματα για την βιαιότητα του Αμερικάνικου επεκτατισμού. Η ιστορία των ιθαγενών της βόρειας Αμερικής, η καταστροφή της Κούβας, του Πουέρτο Ρίκο, της Αϊτής και κυρίως των Φιλιππίνων, η πολύχρονη κατοχή της Αϊτής και του Δομινικανής Δημοκρατίας, οι επεμβάσεις των Αμερικανών πεζοναυτών στην Λατινική Αμερική, τη Κορέα και το Βιετνάμ και ο τεράστιος αριθμός των Αμερικανών στρατιωτών που σκοτώθηκαν σε αυτές τις επεμβάσεις είναι κάποια από τα παραδείγματα που μας προσφέρει η ιστορία.

Οι ιστορικές αυτές αλήθειες βρίσκουν το δρόμο προς την επιφάνεια της κοινωνικής ζωής παρά τα οποιαδήποτε εμπόδια και διαλύουν σιγά σιγά την αξιοπιστία των οπαδών του πολέμου και του επεκτατισμού. Η σημαντικότερη δουλειά ενός κοινωνικού κινήματος είναι ακριβώς να παρουσιάσει αυτά τα γεγονότα στην κοινή γνώμη. Ακριβώς όπως η φωτογραφία του μικρού κοριτσιού από το Ιράκ.

Επιπλέον τα κινήματα πρέπει να κάνουν ένα ακόμη βήμα και να επιχειρήσουν να προτείνουν ένα διαφορετικό δρόμο αντίθετο στην απληστία και τη βία. Καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας υπάρχουν άνθρωποι που εργάζονται για την κοινωνική αλλαγή και εμπνέονται από το όραμα ενός διαφορετικού κόσμου. Σε μία χώρα με τον πλούτο των ΗΠΑ τα πάντα είναι εφικτά, αρκεί ο πλούτος αυτός να χρησιμοποιηθεί σωστά. Να μην ξοδεύεται δηλαδή σε πολεμικές συγκρούσεις και να μην συγκεντρώνεται στα χέρια μιας μειοψηφίας κάποιων υπέρ - πλούσιων.

Η αδικία που υπάρχει στο κόσμο επιβάλλει τον αγώνα για δικαιοσύνη. Την ίδια στιγμή που εκατομμύρια άνθρωποι στο κόσμο ζουν σε συνθήκες εξαιρετικής φτώχειας και δυστυχίας η αμερικάνικη κυβέρνηση ξοδεύει 500 δισεκατομμύρια δολάρια στο στρατιωτικό προϋπολογισμό. Τα λόγια των ανθρώπων που συναντιούνται κάθε χρόνο στο Porto Alegre της Βραζιλίας επιδεικνύουν πως ένας διαφορετικός κόσμος όπου τα εθνικά σύνορα θα αμβλυνθούν και οι φυσικοί πόροι αυτού του πλανήτη θα χρησιμοποιούνται από όλους τους ανθρώπους είναι εφικτός.

Οι ψεύτικες υποσχέσεις των πλουσίων και ισχυρών για δήθεν διάδοση της ελευθερίας πρέπει να αποκαλύπτονται. Η διάδοση της ελευθερίας και της δημοκρατίας πρέπει να γίνει πραγματικότητα με την κοινή προσπάθεια όλων μας. Πρέπει να γίνουμε περισσότεροι και να αποκαλύψουμε την αλήθεια που συχνά βρίσκεται ακριβώς δίπλα μας, σε φίλους, γείτονες, συναδέλφους, εφημερίδες, περιοδικά και το Ίντερνετ.


Howard Zinn, March 2005 Issue
Μεταφραση: Πράπας Δημήτρης 31/01/2010
Διαβάστε το στα αγγλικά