Κρίση και Ελπίδα : Η δικιά τους και η δικιά μας – Μέρος 6 του Νόαμ Τσόμσκι

Στο έκτο μέρος του άρθρου ο Νόαμ Τσόμσκι αναφέρεται στην ποιότητα της σύγχρονης δημοκρατίας στις ΗΠΑ αλλά και αλλού. Πηγαίνοντας πίσω στην ιστορία αποκαλύπτει την αριστοκρατική σκέψη που διακατείχε το Σύνταγμα του νεοσύστατου Αμερικάνικου κράτους και συνεχίζοντας υποστηρίζει ότι οι αριστοκρατικές αντιλήψεις περί εξουσίας έχουν κυριαρχήσει μέχρι σήμερα. Παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο συγκεκριμένες ελίτ έχουν καταφέρει να επιβάλλουν τις απόψεις τους χρησιμοποιώντας κυρίως μεθόδους της βιομηχανίας δημοσίων σχέσεων, η οποία έχει αποκαλεστεί από τους ίδιους τους ιδρυτές της ως “βιομηχανία συναίνεσης.”


Ακόμη και αν ο φόβος κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν ειλικρινής, το σίγουρο είναι ότι δε δόθηκε στο Αμερικάνικο λαό το δικαίωμα να αποφασίσει προς ποια κατεύθυνση θα έπρεπε να επενδυθούν τα χρήματα των φορολογικών εισφορών. Εάν είχε ο Αμερικάνικος λαός την ευκαιρία να αποφασίσει μεταξύ των προγραμμάτων του Πενταγώνου – για να φτιαχτούν τα computers και τα iPods που χρησιμοποιούν τώρα τα εγγόνια τους – και μιας σοσιαλοοικονομικής ανάπτυξης που θα έκανε τη ζωή στην Αμερική ευκολότερη δεν το ξέρουμε. Η αλήθεια όμως είναι ότι το δικαίωμα της απόφασης ποτέ δεν δόθηκε στον λαό. Πάντοτε υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ της κοινής γνώμης και της πολιτικής που εφαρμόζεται σε διάφορα θέματα τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής. Κατά την άποψη μου η κοινή γνώμη πάντοτε είναι και πιο λογική και πιο συνεπής όσον αφορά σε τέτοια ζητήματα παρόλο το ότι συχνά περιθωριοποιείτε και παρόλο του ότι οι σύγχρονοι δημοκρατικοί θεσμοί συχνά αποτυγχάνουν να λειτουργήσουν σωστά. Το ζήτημα της σημερινής μορφής δημοκρατίας δεν είναι καθόλου εύκολο να αναλυθεί. Ο διακεκριμένος συγγραφέας και ακτιβιστής Arundhati Roy διερωτάται χαρακτηριστικά, εάν η εξέλιξη της σημερινής μορφής δημοκρατίας σε χώρες όπως η Ινδία και οι ΗΠΑ θα οδηγήσει στο τέλος του ανθρώπινης φυλής. Το ερώτημα μπορεί να ακούγεται υπερβολικό αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είναι και αυτό διότι η σημερινή μορφή δημοκρατίας κάθε άλλο παρά δημοκρατία είναι.

Πρέπει να θυμηθούμε ξανά ότι η Αμερικάνικη πολιτεία ιδρύθηκε βασισμένη στην αρχή ότι πάντοτε πρέπει να υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα. Ο James Madison, ο βασικός σχεδιαστής της Συνταγματική τάξης υποστήριζε ότι η εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια των “πλουσίων του έθνους,” του “πιο ικανού συνόλου ανθρώπων,” οι οποίοι είναι συμπαθούντες απέναντι στους κατέχοντες ιδιωτική περιουσία και στα δικαιώματα τους. Προφανώς έχοντας στο μυαλό του την εξέγερση του Shay (Shay's Rebellion>) υποστήριζε ότι “το καθολικό δικαίωμα ψήφου” είναι πιθανό να μεταβιβάσει τη δύναμη στα χέρια αυτών οι οποίοι αγωνίζονται για αγροτικές μεταρρυθμίσεις και επιτίθενται κατά των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Ο Madison επιδίωκε να κατασκευάσει ένα σύστημα διακυβέρνησης το οποίο “θα προστατεύει την μειοψηφία των πλουσίων από τις επιθέσεις της πλειοψηφίας.” Γι' αυτό το λόγο το συνταγματικό του πλαίσιο δεν προϋπόθετε ισοτιμία μεταξύ των διαφορετικών εξουσιών. Η νομοθετική εξουσία επικρατούσε των υπολοίπων συνταγματικών εξουσιών. Τη νομοθετική εξουσία κατείχε κυρίως η Γερουσία, όπου οι πλούσιοι του έθνους κυριαρχούσαν και προστατεύονταν έτσι από τον υπόλοιπο πληθυσμό, ο οποίος κρατούνταν διαμελισμένος και περιθωριοποιημένος με πολλούς τρόπους. Ο ιστορικός Gordon Wood συνοψίζει τη σκέψη των ιδρυτών της Αμερικής λέγοντας “Το Σύνταγμα ήταν ένα εγγενώς αριστοκρατικό κείμενο το οποίο σχεδιάστηκε προσεκτικά με σκοπό να ελέγξει τις δημοκρατικές τάσεις της περιόδου εκείνης,” παραδίδοντας της εξουσία στο “καλύτερο είδος” ανθρώπων και εξαιρώντας από την εξουσία αυτούς οι οποίοι “δεν ήταν πλούσιοι, ευγενικής καταγωγής ή διακεκριμένοι στην άσκηση της εξουσίας.”

Υπερασπιζόμενος για λίγο τον Madison θα πρέπει να αναφέρω ότι η περίοδος κατά την οποία έζησε ήταν προ-καπιταλιστική. Πίστευε ότι η εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια των “πεφωτισμένων Πολιτών” και των “φιλάνθρωπων φιλοσόφων,” άνθρωποι οι οποίοι είναι “αγνοί και ευγενής,” μια “κάστα πολιτών των οποίων η σοφία είναι ικανή να προασπιστεί τα πραγματικά συμφέροντα της χώρας και των οποίων ο πατριωτισμός και η αγάπη για τη δικαιοσύνη είναι απίθανο να θυσιαστεί για προσωπικές φιλοδοξίες,” αυτών που είναι ικανοί να προστατεύσουν το δημόσιο συμφέρον από την επιθετικότητα και τα “λάθη” των δημοκρατικών πλειοψηφιών.

Η σύγχρονη περιορισμένη μορφή δημοκρατίας συχνά αποκαλείτε ως “καθοδηγούμενη δημοκρατία” αλλά μόνο στη περίπτωση εχθρών της Αμερικής, όπως για παράδειγμα τον Ιράν. Οι λαϊκοί αγώνες κέρδισαν πολλά δικαιώματα αλλά ο συγκεντρωτισμός εξουσίας και προνομίων συνεχίζει να υπάρχει. Φαίνεται δηλαδή ότι η αντίληψη του Madison συνεχίζει να κυριαρχεί αφού έχει καταφέρει να εξελιχθεί κατά την διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας. Κατά την περίοδο πριν και μετά από το 1ο παγκόσμιο πόλεμο ο επιχειρηματικός κόσμος και μία ελίτ διανοούμενων αναγνώρισαν ότι ο λαός έχει κερδίσει πολλά δικαιώματα και πλέον δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί με τη βία. Έτσι ήταν αναγκαίο να ελεγχθούν οι συμπεριφορές και οι απόψεις. Αυτή ήταν η περίοδος κατά την οποία η βιομηχανία δημοσίων σχέσεων εμφανίστηκε. Η βιομηχανία αυτή ήταν αφιερωμένη σε αυτό το οποίο ο Walter Lippmann επιδοκιμάζοντας την ανέφερε ως τη “νέα τέχνη εφαρμογής της δημοκρατίας,” ή αλλιώς ως “η βιομηχανία της συναίνεσης” ή όπως αναφέρει ο νεότερος Edward Bernays – ένας από τους ιδρυτές της βιομηχανίας δημόσιων σχέσεων – η “μηχανική της συναίνεσης”. Τόσο ο Lippmann όσο και ο Bernays πήραν μέρος στην κρατική προπαγάνδα του Wilson η οποία είχε ως στόχο να δημιουργήσει μίσος και φανατισμό στο φιλειρηνικό αμερικάνικο πληθυσμό απέναντι σε κάθε τι Γερμανικό. Η προπαγάνδα στέφθηκε με επιτυχία. Οι ίδιοι άνθρωποι θεωρούσαν ότι η τεχνική που εφαρμόστηκε στην προπαγάνδα θα εξασφάλιζε το ότι “οι νοήμων μειοψηφίες” θα κυβερνάνε ανενόχλητοι από “το θόρυβο της αγριεμένης αγέλης,” που είναι η κοινή γνώμη και από “την άγνοια και την ενόχληση των παρείσακτων ,” των οποίων ο “ρόλος” είναι να είναι “θεατές” και όχι “συμμετέχοντες.” Αυτό ήταν το κεντρικό θέμα των “προοδευτικών δοκιμίων περί δημοκρατίας” του κυρίου Lippmann, του οποίου η σκέψη αντικατοπτρίζει την αντίληψη της “προοδευτικής” διανόησης των κατεχόντων εξουσία. Για παράδειγμα ο Πρόεδρος Wilson υποστήριζε ότι μια ελίτ από gentlemen με “προχωρημένες ιδέες” πρέπει να κυριαρχεί και να προστατεύει “τη σταθερότητα και την ορθότητα,” σκέψη που είναι στενά συνδεδεμένη με τις αντιλήψεις του Madison. Στη σύγχρονή εποχή το ρόλο των gentlemen έχει αναλάβει μία “ελίτ από τεχνοκράτες,”από “διανοούμενους” ιππότες της Στρογυλής Τραπέζης και από "Straussian" κατασκευάσματα. Με τον ένα ή άλλο τρόπο οι αριστοκρατικές αντιλήψεις του Madison διασώζονται εμποτισμένες μερικές φορές με δόσεις Λενινισμού.

Είναι όμως ελπιδοφόρο ότι οι κοινωνικοί αγώνες συνεχίζονται και ανά περιόδους είναι αποτελεσματικότατοι, όπως για παράδειγμα κατά την περίοδο της δεκαετίας του 1960 όπου βασικά είχαν ως αποτέλεσμα των εκπολιτισμό της Αμερικάνικης χώρας.

Noam Chomsky
chomsky.info, September/October 2009
Μεταφραση: Πράπας Δημήτρης 24/11/2009
Διαβάστε το στα αγγλικά