Sunday, April 10, 2011

Ο πόλεμος στη Λιβύη και η αριστερά
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Αυγή

Η δυτική επέμβαση στη Λιβύη έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη διαμάχη ανάμεσα σε πολιτικούς και στρατιωτικούς αναλυτές, πολιτικούς και στρατιωτικούς, διανοούμενους και αγωνιστές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η διαμάχη στους κόλπους της αριστεράς, όχι μόνο για το τελικό διά ταύτα (υπέρ ή κατά της επέμβασης), αλλά και για τις αποχρώσεις και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται. Δημοσιεύουμε σήμερα εκτενή αποσπάσματα από τρία σχετικά κείμενα, που καλύπτουν όλο το φάσμα των απόψεων: του γνωστού κοινωνιολόγου και ιστορικού Immanuel Wallerstein («The Great Libyan Distraction», 1.4.2011), του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ειδικού για θέματα της Μέσης Ανατολής Juan Cole («An open letter to the Left on Libya», 27.3.2011) και του γνωστού διανοούμενου και αγωνιστή Tariq Ali («Libya is another case of selective vigilantism by the west», Τhe Guardian, 29.3.2011).Στρ. Μπ.

Ο μεγάλος αποπροσανατολισμός

του Immanuel Wallerstein


Η σύγκρουση εν συνόλω στη Λιβύη τον τελευταίο μήνα -ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα και η καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ στρατιωτική επιχείρηση εναντίον του Καντάφι- δεν γίνεται ούτε για ανθρωπιστικούς λόγους ούτε για τον άμεσο εφοδιασμό της παγκόσμιας αγοράς με πετρέλαιο. Στην πραγματικότητα, συνιστά έναν μεγάλο αποπροσανατολισμό -έναν εσκεμμένο αποπροσανατολισμό- της προσοχής από τον κύριο πολιτικό αγώνα που διεξάγεται στον αραβικό κόσμο. Υπάρχει ένα πράγμα στο οποίο ο Καντάφι και οι Δυτικοί ηγέτες, όλων των πολιτικών απόψεων, συμφωνούν πλήρως: θέλουν, όλοι τους, να επιβραδύνουν, να καναλιζάρουν, να ελέγξουν, να οριοθετήσουν την πρόσφατη Εξέγερση των Αράβων και να την εμποδίσουν να αλλάξει τις βασικές πολιτικές πραγματικότητες του αραβικού κόσμου και τον ρόλο του στη γεωπολιτική του παγκόσμιου συστήματος.

Το ξέσπασμα της εξέγερσης στη Λιβύη ήταν το άμεσο αποτέλεσμα της επιτυχίας των εξεγέρσεων στις δύο γειτονικές χώρες, την Τυνησία και την Αίγυπτο. Ο Καντάφι είναι ένας εντελώς αδίστακτος ηγέτης και έκανε φρικιαστικές δηλώσεις για την τύχη που επεφύλασσε στους προδότες. Αν πολύ γρήγορα ακούστηκαν ισχυρές φωνές στη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης, αυτό δεν οφείλεται στο ότι ο Καντάφι ήταν ένας αντιιμπεριαλιστικός κάρφος στον οφθαλμό τους. Πουλούσε πρόθυμα το πετρέλαιό του στη Δύση και καυχιόταν για το γεγονός ότι βοήθησε την Ιταλία να φράξει τον δρόμο στους λαθρομετανάστες, ενώ έκανε προσοδοφόρες ρυθμίσεις για τις δυτικές επιχειρήσεις που επένδυαν στη Λιβύη.

Το στρατόπεδο των υποστηρικτών της επέμβασης είχε δύο συνιστώσες: εκείνους για τους οποίους οιαδήποτε ανεξαιρέτως στρατιωτική επιχείρηση της Δύσης είναι ακαταμάχητη, και εκείνους που υποστήριζαν την εκδοχή μιας ανθρωπιστικής επέμβασης. Έντονα αντίθετος ήταν ο αμερικανικός στρατός, που θεωρούσε τον λιβυκό πόλεμο σαν μια μάταιη και τεράστια πίεση για τις ΗΠΑ. Η ομάδα όσων ήταν αντίθετοι στην επέμβαση φαινόταν να υπερισχύει, όταν έξαφνα το ψήφισμα του Αραβικού Συνδέσμου ανέτρεψε τον συσχετισμό.

Πώς συνέβη αυτό; Η σαουδαραβική κυβέρνηση εργάστηκε έντονα και αποτελεσματικά για να περάσει ένα ψήφισμα υπέρ της δημιουργίας μιας ζώνης μη πτήσεων. Με σκοπό να εξασφαλίσουν την ομοφωνία των αραβικών κρατών, οι Σαουδάραβες έκαναν δύο παραχωρήσεις. Το αίτημα περιοριζόταν μόνο στη δημιουργία ζώνης μη πτήσεων, ενώ υιοθετήθηκε και ένα δεύτερο ψήφισμα που αντιτίθετο στην εισβολή χερσαίων δυτικών δυνάμεων.

Τι οδήγησε τους Σαουδάραβες σε αυτό; Μήπως κάποιο τηλεφώνημα από τις ΗΠΑ; Νομίζω ότι συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Οι Σαουδάραβες επιχείρησαν να επηρεάσουν την αμερικανική πολιτική, και όχι το αντίστροφο. Και η απόπειρα πέτυχε.

Αυτό που ήθελαν επειγόντως, και κέρδισαν, οι Σαουδάραβες ήταν ένας μεγάλος αποπροσανατολισμός από τη δική τους δράση: την καταστολή της Αραβικής Εξέγερσης, που επεκτάθηκε καταρχάς στη Σαουδική Αραβία, μετά στα κράτη του Κόλπου και στη συνέχεια σε όλο τον αραβικό κόσμο.

Η Εξέγερση αυτή, που στρέφεται κατά της εξουσίας, δημιουργεί περίεργους διχασμούς στις χώρες όπου εξαπλώνεται και δημιουργεί απρόσμενες συμμαχίες. Η έκκληση για ανθρωπιστική επέμβαση αποτελεί ένα κατεξοχήν τέτοιο παράδειγμα διχασμού. Το πρόβλημα με την ανθρωπιστική επέμβαση είναι ότι ποτέ δεν είμαστε σίγουροι ότι είναι ανθρωπιστική. Οι υποστηρικτές πάντοτε τονίζουν με έμφαση τις περιπτώσεις όπου μια τέτοια επέμβαση δεν πραγματοποιήθηκε, όπως στη Ρουάντα. Αλλά δεν μιλάνε ποτέ για τις περιπτώσεις που πραγματοποιήθηκε. Ναι, στη βραχεία διάρκεια, μια τέτοια επέμβαση μπορεί να αποτρέψει τη σφαγή ενός λαού. Το πετυχαίνει όμως πραγματικά, λίγο πιο μακροπρόθεσμα; Για να αποτρέψουν βραχυπρόθεσμα τις σφαγές του Σαντάμ Χουσεΐν, οι ΗΠΑ εισέβαλαν στο Ιράκ. Τελικά, στη διάρκεια μιας δεκαετίας, έχουν βρει τον θάνατο λιγότεροι άνθρωποι; Δεν το νομίζω. […]

Η στρατιωτική δράση των ΗΠΑ στη Λιβύη είναι λάθος, τόσο από το στενό πρίσμα των αμερικανικών συμφερόντων όσο και από το πρίσμα της ανθρωπιστικής επέμβασης. Δεν θα τελειώσει σύντομα. Ο πρόεδρος Ομπάμα έχει εξηγήσει τις ενέργειές του με έναν πολύ περίπλοκο και λεπτό τρόπο. Αυτό που έχει πει στην ουσία είναι ότι αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, σκεπτόμενος με προσοχή, κρίνει ότι μια επέμβαση είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ και του πλανήτη, μπορεί και πρέπει να την αποφασίσει. Δεν αμφιβάλλω ότι πήρε αυτή την απόφαση με μεγάλη αγωνία. Αλλά αυτό δεν αρκεί. Είναι μια τρομακτική, δυσοίωνη και εν τέλει αυτοκαταστροφική πρόταση.

Εντωμεταξύ, η μεγαλύτερη ελπίδα όλων μας είναι ότι η πρόσφατη Αραβική Εξέγερση θα αναταράξει τα πράγματα και, πρώτα απ’ όλα, τη Σαουδική Αραβία.

***





Ανοιχτή επιστολή στην Αριστερά για τη Λιβύη

του Juan Cole



Η επέμβαση στη Λιβύη, με απόφαση του ΟΗΕ, θέτει ηθικά ζητήματα υψίστης σημασίας και έχει διχάσει έντονα την αριστερά. Καταρχάς, η κατάσταση στη Λιβύη αναδεικνύει μια σοβαρή αντίθεση ανάμεσα σε δύο βασικές αρχές της πολιτικής της αριστεράς: της υποστήριξης των λαών και της αντίθεσης στις ξένες επεμβάσεις. […]

Αν η αριστερά αντιτίθεται στην επέμβαση, τότε συγκατατίθεται de facto στην απόφαση του Καντάφι να τσακίσει ένα κίνημα που ενσαρκώνει τις προσδοκίες της πλειονότητας των εργαζόμενων και των φτωχών της Λιβύης, καθώς και μεγάλου αριθμού εργαζόμενων της μεσαίας τάξης. Ο Καντάφι θα αποκαταστήσει τη θέση του στην εξουσία, συνθλίβοντας το απελευθερωτικό κίνημα και η χώρα θα επανέλθει στην εξουσία της μυστικής αστυνομίας. Οι συνέπειες από αυτή την ανάκαμψη του θυμωμένου και πληγωμένου Παράφρονος, με τα ταμεία του γεμάτα από τα δισεκατομμύρια του πετρελαίου, μπορεί να είναι ολέθριες για τα δημοκρατικά κινήματα στις γειτονικές χώρες, την Αίγυπτο και την Τυνησία.

Τα επιχειρήματα εναντίον της διεθνούς επέμβασης δεν είναι αμελητέα· ωστόσο, όλα δέχονται υπορρήτως ότι τα πάντα θα είχαν καλώς στη διεθνή κοινότητα αν ο Καντάφι έστελνε τα τανκς του ενάντια στα πλήθη των αθώων πολιτών, που απλώς ασκούν το δικαίωμα της ειρηνικής συνάθροισης και διαμαρτυρίας προς την κυβέρνησή τους. (Δεν είναι αλήθεια ότι πολλοί διαδηλωτές πήραν τα όπλα από την αρχή· κάποιοι το έκαναν αργότερα, αναγκασμένοι από τη στρατιωτική επίθεση του Καντάφι εναντίον τους. Ακόμα και σήμερα, δεν υπάρχουν εκπαιδευμένα στρατεύματα στην πλευρά των εξεγερμένων).

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η επέμβαση στη Λιβύη αναδίδει ένα πολιτικό άρωμα νεοσυντηρητισμού. Ωστόσο, οι νεοσυντηρητικοί μισούν τα Ηνωμένα Έθνη και θέλουν να τα διαλύσουν. Ξεκίνησαν τον πόλεμο στο Ιράκ χωρίς απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, με τρόπο που παραβίαζε σαφώς τον Χάρτη του ΟΗΕ. Ο εκπρόσωπός τους, και για σύντομο διάστημα πρεσβευτής των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Τζον Μπόλτον, έφτασε κάποια στιγμή να αρνηθεί ακόμα και την ύπαρξη του ΟΗΕ. Οι νεοσυντηρητικοί επιθυμούν την εκδήλωση της αμερικανικής δύναμης μονομερώς, χωρίς έλεγχο, όπως τους καπνίσει.

Επιτρέποντας στους νεοσυντηρητικούς να μονοπωλούν την ανθρωπιστική επέμβαση και να την εμφανίζουν σαν αποκλειστικά δική τους υπόθεση, δημιουργούμε μια πολύ αρνητική υποθήκη για το διεθνές δίκαιο και τους θεσμούς, και πρσφέροντάς τους μια αξιοπιστία που δεν τους αξίζει, για πράγματα που στην πραγματικότητα δεν πιστεύουν. […]

Οι αριστεροί δεν ήταν ποτέ οπαδοί του απομονωτισμού. Στις ΗΠΑ, προοδευτικοί πολίτες πήγαν να πολεμήσουν στον Ισπανικό Εμφύλιο, συγκροτώντας την Ταξιαρχία Λίνκολν. Και αυτή ήταν μια ξένη επέμβαση. Οι αριστεροί ήταν ευτυχείς με την παρέμβαση του Τσώρτσιλ και εν συνεχεία του Ρούσβελτ κατά του Άξονα. Το να ανάγουμε αψήφιστα τον «αντιιμπεριαλισμό» σε απόλυτη αξία οδηγεί σε εντελώς παράλογες θέσεις. Με ενοχλεί εξαιρετικά μια αριστερή κολακεία που περιβάλλει τον Ιρανό πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, με τη λογική ότι είναι «αντιιμπεριαλιστής», καθώς και η παραδοχή ότι κατά κάποιον τρόπο τοποθετείται στην αριστερά. Ως στυλοβάτης ενός καταπιεστικού θεοκρατικού καθεστώτος που καταπιέζει τους εργαζόμενους, ανήκει στην Άκρα Δεξιά και το γεγονός ότι δεν του αρέσουν οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη δεν τον εξευγενίζει.

Η άποψη ότι τα κοινωνικά προβλήματα δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο με στρατιωτική βία μπορεί να αληθεύει. Υπάρχουν όμως ορισμένα προβλήματα που δεν μπορούν να λυθούν χωρίς στρατιωτική επέμβαση, γιατί αλλιώς θα είχαμε μια συντριβή των προοδευτικών δυνάμεων. Όσοι υποστηρίζουν ότι οι «Λίβυοι» πρέπει να διευθετήσουν μόνοι τους το ζήτημα, αγνοούν ηθελημένα το συντριπτικό κατασταλτικό πλεονέκτημα που έχει ο Καντάφι, χάρη στα αεροπλάνα, τα πολεμικά ελικόπτερα και τα τανκς του: οι «Λίβυοι» θα συνθλιβούν ανελέητα. […]

Θα ήθελα να παροτρύνω την αριστερά να μην είναι μονοδιάστατη. Είναι δυνατόν να σκεφτούμε κατά περίπτωση και να οδηγηθούμε σε μια ηθική πολιτική θέση, που θα υποστηρίζει τους λαούς στις δύσκολες μάχες τους, όπως στη Λιβύη. Αν αδιαφορούμε για το αν ο λαός της Βεγγάζης δολοφονείται και συνθλίβεται μαζικά, τότε δεν ανήκουμε στην αριστερά. Πρέπει να αποφύγουμε να αναγορεύσουμε την «ξένη επέμβαση» σε απόλυτο ταμπού, όπως έχει κάνει η δεξιά με τις εκτρώσεις, αν αυτό μας οδηγεί να γίνουμε τόσο ανάλγητοι (και οι ανελαστικές a priori θέσεις συχνά οδηγούν στην αναλγησία). Είναι πια εύκολο να ξεχνάμε ότι οι πολιτικές θέσεις του Ουίνστον Τσώρτσιλ ήταν απολύτως απεχθείς από τη σκοπιά της αριστεράς, ενώ ο ίδιος υπήρξε ένας ανυπόφορος αποικιοκράτης που αντιτάχθηκε στην ανεξαρτησία της Ινδίας το 1947. Τα γραφτά του είναι γεμάτα από ρατσιστικά στερεότυπα, που ηχούν εξαιρετικά προσβλητικά στ’ αυτιά μας σήμερα. Ωστόσο, ορισμένες από τις παρεμβάσεις του ήταν αναμφισβήτητα ιδιοφυείς και έτυχαν της καθολικής υποστήριξης της παγκόσμιας Αριστεράς. Οι συμμαχικές δυνάμεις του ΟΗΕ που απωθούν τον Καντάφι κάνουν μια καλή πράξη, ανεξάρτητα από τη γνώμη μας για ορισμένους από τους ηγέτες τους.





Λύκοι με δορά προβάτων

του Tariq Ali

Η επέμβαση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, με την κάλυψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, αποτελεί τμήμα μιας ενορχηστρωμένης αντίδρασης για να δείξουν ότι υποστηρίζουν το κίνημα εναντίον ενός δικτάτορα και, έτσι, να θέσουν τις αραβικές εξεγέρσεις υπό δυτικό έλεγχο, να ανασχέσουν την ορμή και τον αυθορμητισμό τους και να προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν το staus quo.

Είναι παράλογο να πιστεύουμε ότι ο βομβαρδισμός της Τρίπολης και οι αεροπορικές αψιμαχίες έξω από τη Βεγγάζη αποσκοπούν στην προστασία των αμάχων. Το επιχείρημα αυτό έχει κατασκευαστεί για να κερδίσει την υποστήριξη των πολιτών της Ευρώπης και της Αμερικής, και μέρους του αραβικού κόσμου. «Κοιτάξτε μας», λένε οι Ομπάμα - Κλίντον και οι σατράπες της Ε.Ε., «πράττουμε το σωστό. Είμαστε στο πλευρό του λαού». Ο αδίστακτος κυνισμός τους σε αφήνει άφωνο. Περιμένουν να πιστέψουμε ότι οι ηγέτες που έχουν βάψει τα χέρια τους στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν υπερασπίζονται τον λαό στη Λιβύη. Τα απαξιωμένα βρετανικά και γαλλικά μέσα ενημέρωσης είναι ικανά να καταπιούν οτιδήποτε, αλλά το γεγονός ότι αξιοπρεπείς φιλελεύθεροι εξακολουθούν να υπερασπίζονται τέτοια σκύβαλα είναι απογοητευτικό Η κοινωνία των πολιτών συγκινείται εύκολα από τις εικόνες της βαρβαρότητας του Καντάφι, που έστειλε την αεροπορία του να βομβαρδίσει τα πλήθη: αυτό ήταν το πρόσχημα που χρησιμοποίησε η Ουάσιγκτον για να βομβαρδίσει άλλη μια αραβική πρωτεύουσα. Εν τω μεταξύ, οι σύμμαχοι του Ομπάμα στον αραβικό κόσμο εργάζονται σκληρά για την προώθηση της δημοκρατίας.

Οι Σαουδάραβες μπήκαν στο Μπαχρέιν όπου ο πληθυσμός ζει υπό τυραννικό καθεστώς και κάθε μέρα έχουμε μαζικές συλλήψεις. Λίγα από αυτά μας έδειξε το Al-Jazzera. Αναρωτιέμαι γιατί. Φαίνεται πως ο σταθμός έχει κάπως στρογγυλέψει τις ειδήσεις του και ευθυγραμμίζεται με την πολιτική των χρηματοδοτών του. Όλα αυτά γίνονται με την ενεργό υποστήριξη των ΗΠΑ. Ο τύραννος της Υεμένης, που τον μισεί ο λαός του, συνεχίζει να σκοτώνει τον λαό του κάθε μέρα. Κανένα εμπάργκο όπλων και καμία ζώνη «μη πτήσεων» δεν του έχει επιβληθεί. […]

Οι αντιθέσεις όσον αφορά το σύνολο της επιχείρησης, στο εσωτερικό της αμερικανικής πολιτικο-στρατιωτικής ελίτ, δείχνουν ότι δεν υπάρχει σαφής στόχος. Ο Ομπάμα και οι Ευρωπαίοι σατράπες του μιλούν για αλλαγή καθεστώτος. Οι στρατηγοί ανθίστανται και δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ προετοιμάζει πυρετωδώς μια νέα κυβέρνηση, που θα απαρτίζεται από αγγλόφωνους Λίβυους «συνεργάτες». Δεν ξέρουμε πόσο ο καταρρέων και εξασθενημένος στρατός του Καντάφι θα άντεχε στην πίεση των εξεγερμένων. Ο λόγος που έχασε τη στήριξη των ενόπλων δυνάμεών του ήταν ακριβώς επειδή τις διέταξε να πυροβολήσουν τους Λίβυους. Τώρα μιλάει για την πρόθεση του ιμπεριαλισμού να τον ανατρέψει και να αποκτήσει τον έλεγχο των πετρελαίων· ακόμα και όσοι τον απεχθάνονται μπορούν να καταλάβουν ότι αυτό είναι αλήθεια. Ένας νέος Καρζάι βρίσκεται καθ’ οδόν.

Τα σύνορα του άθλιου προτεκτοράτου που ετοιμάζεται να δημιουργήσει η Δύση θα αποφασιστούν στην Ουάσιγκτον. Ακόμα και εκείνοι οι Λίβυοι που, απελπισμένοι, υποστηρίζουν τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς είναι πιθανό -όπως και οι αντίστοιχοι Ιρακινοί- να μετανιώσουν για την επιλογή τους.

Όλα τα παραπάνω μπορεί να μας οδηγήσουν κάποια στιγμή σε μια επόμενη φάση: μια εντεινόμενη εθνικιστική οργή που θα εξαπλωθεί στη Σαουδική Αραβία. Σε αυτή την περίπτωση, χωρίς αμφιβολία, η Ουάσιγκτον θα προσφύγει σε όλα τα αναγκαία μέτρα για να διατηρηθεί η βασιλική οικογένεια στην εξουσία: η απώλεια της Σαουδικής Αραβίας θα σήμαινε και την απώλεια των κρατών του Κόλπου. Η επίθεση στη Λιβύη, που βοηθήθηκε πολύ από την ηλιθιότητα του Καντάφι σε όλους τους τομείς, σχεδιάστηκε για να αποσπάσει την πρωτοβουλία από όσους βρίσκονταν στους δρόμους, εμφανίζοντας τους εισβολείς ως υπερασπιστές των πολιτικών δικαιωμάτων. Οι πολίτες του Μπαχρέιν, της Αιγύπτου, της Τυνησίας, της Σαουδικής Αραβίας, της Υεμένης δεν έχουν πειστεί, ενώ ακόμα και στην Ευρώπη και την Αμερική οι αντιτιθέμενοι σε αυτή την περιπέτεια είναι περισσότεροι από τους υποστηρικτές. Οι αγώνες βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ο Ομπάμα μιλάει για έναν ανελέητο Καντάφι, αλλά η ελεημοσύνη της Δύσης ποτέ δεν πέφτει σαν απαλή βροχούλα από τον ουρανό στη γη. Ευεργετεί μόνο την εξουσία η οποία παρέχει αυτή την ελεημοσύνη, την ισχυρότερη από όλους τους ισχυρούς.



μετάφραση: Στρ. Μπουλαλάκης

No comments:

Post a Comment